We zijn liever lui dan moe. En dat is maar goed ook, want anders hadden we nog steeds in berenvellen rondgelopen. De mens heeft vanaf de oertijd zijn intelligentie en vernuft gebruikt om het zich steeds gemakkelijker te maken: het uitvinden van gereedschappen en werktuigen, en het efficiënter organiseren van het werk. We hebben de vooruitgang daaraan te danken. In de reclamewereld hebben ze dat goed begrepen. U kent ze wel die spotjes met: “Lekker gemakkelijk en handig”, of “U hoeft er niet meer bij na te denken”. Het laatste suggereert dat we zelfs te lui zijn om te denken. Daar heb ik zo mijn twijfels over. Ik vind een boompje opzetten wel een prettige bezigheid. Natuurlijk het resultaat van werken kan leuk zijn en je voldoening geven. Je betekent iets voor een ander, wat weer goed is voor je zelfvertrouwen. Maar het werken op zich?! Nou nee. Afgezien van mogelijk lichamelijk ongemak beperkt het werk je ook in je vrijheid; je bent gebonden aan plaatst, tijd en onderwerp. Mensen die zeggen dat ze het leuk vinden om hard te werken, of om zich in het zweet te werken, die liegen of het zijn masochisten. De gelovigen onder hen brengen hun Schepper ook nog eens in verlegenheid, want het werken was toch echt als straf bedoeld (Genesis 3:19).

Ik heb me ook een tijdje bezondigd aan het werken voor een baas. Eigenlijk een vorm van prostitutie, want je stelt je lichaam en/of je geest beschikbaar voor geld. Bedrijven lijken op communistische systemen: een planeconomie, grote leiders (CEO’s) en een “Prawda” als bedrijfsorgaan. Nooit heb ik op vrijdagmiddagen collega’s horen verzuchten dat ze weer twee dagen niet konden werken. Fred Polak, futuroloog, voorspelde al in de jaren zestig dat over 25 jaar door het gebruik van computers en robots iedereen nog maar twee dagen in de week hoefde te werken. Dit leek me een fijn vooruitzicht. Nu zijn we allang zover en wat zien we! De ene helft werkt zich een burnout, ook een teken dat men het werk niet leuk vindt, en de andere helft kijkt toe. Wij psychologen verdienen daar veel geld aan. Dus mij hoort u niet klagen. De overheid heeft allerlei pestprogramma’s (ook PvdA) bedacht om die werklozen maar weer aan het werk te krijgen. Maar welk werk?! Het is er niet. Eigenlijk een vorm van geestelijke mishandeling door de overheid. Als ik me in die situatie zou bevinden zou ik de overheid voor de rechter dagen.

Uit veel experimenten is gebleken dat mensen en dieren passief en hulpeloos worden als ze worden blootgesteld aan onaangename prikkels, waaraan ze niet kunnen ontsnappen. De frustratie kan zich ook uiten in woede en haat en dat kan tot gevaarlijke reacties leiden. Je moet er niet aan denken dat werklozen met kalashnikovs in de hand bedrijfs- en overheidsgebouwen gaan bezetten om ook een goed betaalde baan op te eisen. Want dat is waar het uiteindelijk om draait. Niemand wil werken, maar wel graag een goed leven (inkomen). En daar moet je nu eenmaal meestal voor werken. Roepen dat je graag wil werken is een mooi voorbeeld van een rationalisatie. Het klinkt aannemelijk, maar we weten wel beter. Mensen die hun werk een hobby noemen moet je ook wantrouwen. Waarom vragen ze er dan geld voor? Het is beter om het werk dat nog gedaan moet worden eerlijker te verdelen. Het leidt nu alleen maar tot zwarte gezichten en wederzijdse verwijten. In de toekomst zullen we helemaal niet meer hoeven werken. We kunnen ons daar alvast maar beter op gaan voorbereiden door de kunst van het nietsdoen onder de knie te krijgen (Ernie J. Zelinski, Nietsdoen een levenskunst).