Roel Dijkhuis, de kortgeleden plotseling overleden voormalige en markante directeur van RTV Noord, werd in deze krant in een memoriam geroemd om zijn tomeloze inzet voor RTV Noord en dat hij van RTV Noord een professionele organisatie had gemaakt, waar ik het alleen maar mee eens kan zijn. In zijn tijd waren er mooie programma’s op RTV Noord en ik keek regelmatig. Echter, van zijn erfenis is weinig meer over. Wat RTV Noord tegenwoordig presteert is van een bedenkelijk amateuristisch niveau. In mijn eigen Groninger omgeving wordt nauwelijks nog naar RTV Noord gekeken. Ze vinden RTV Noord helemaal niks meer. Dagelijks zenden ze nog maar 20! minuten uit, waarvan driekwart van de tijd wordt besteed aan Hart-van-Nederland-achtige onderwerpen. Leuk voor de betrokkenen, maar verder voor niemand interessant. Het journalistieke niveau is droevig, terwijl er zoveel in deze provincie gebeurt. Oudere medewerkers zijn blijkbaar wegbezuinigd, want je hebt het idee dat je naar een jongerenomroep kijkt. Een soort jeugdhonk waar wat met een portable wordt gespeeld om ons kond te doen van de asociale media. Die tafeldames en -heren hebben ook geen enkele toegevoegde waarde. Het is bekend dat de meeste kijkers boven de zestig zijn. Dus RTV Noord vervreemdt zich van de kijkers. Sinds een jaar kan ik Omrop Fryslân ook ontvangen. De verschillen zijn groot. Omrop Fryslân zendt veel culturele- en informatieve programma’s over de provincie uit. Ook zie je veel liveregistraties van Friese artiesten. Er wordt daar op hoog niveau gemusiceerd. Bij RTV Noord mag af en toe iemand een gitaar meenemen en een liedje zingen. De Groninger muziek wordt nauwelijks gestimuleerd.

Terwijl bij Omrop Fryslan de voertaal het Fries is, spreken bij RTV Noord Beppie van der Sluis en Leonie Albers, toch de gezichten van deze omroep, nog steeds geen woord Gronings. Jammer, het Gronings heeft het al zo moeilijk. RTV Noord zou een belangrijke rol kunnen spelen in het stimuleren van de Groninger streektaal. Ok, ze hebben Klouk, maar dat programma wilde de directie ook al wegbezuinigen. Als ze dat gedaan hadden was er geen kijker meer overgebleven.
We hebben geen enkele moeite om een vreemde taal te leren, sommigen spreken vloeiend Chinees, Japans, of Arabisch, maar een streektaal leren zou dan te moeilijk zijn?! Het is mijn ervaring dat westerlingen het Gronings binnen een jaar beheersen. Zeker de oudere Groningers komen meer los als je in het Gronings met ze spreekt.
Het Gronings heeft veel moois te bieden. De taal heeft veel zachte klanken, waardoor liedjes al snel veel mooier klinken dan in het Nederlands: zie Ede Staal, Erwin de Vries, of Arnold Veeman. Van Jan Veldman wordt helemaal niets gedraaid. Mogelijk dat de teksten iets te schunnig zijn. Dus ze spelen ook nog eens de fatsoensrakker. Het beheersen/leren van de Groninger streektaal zou voor verslaggevers, interviewers, presentatoren en presentatrices een eis moeten zijn.

En dan Expeditie Grunn. Hetzelfde hoge SBS6-gehalte. Als iemand honderd is geworden is dat geen nieuws meer, tenzij hij nog in de ringen hangt (Godfried Bomans), of kinderen die stokpaardje rijden. Wat moeten we daarmee? Dit programma is bijna een anti-reclame voor de provincie. Je ziet veel saaie versteende woonwijken. Daar zou je toch niet willen wonen? Er gebeurt zoveel in deze provincie en er is zoveel prachtigs aan cultureel erfgoed en natuur te zien, maar RTV Noord doet er weinig mee.

Er gaat 10 miljoen euro aan publiek geld naar RTV Noord, maar het rendement is nagenoeg nul. Blijkbaar gaat al het geld naar de salarissen (83 FTE!) , er lopen daar een paar dure medewerkers rond, en de speeltjes. Ze beschikken over moderne studio’s met de nieuwste apparatuur. Zelfs op afstand bestuurbare camera’s.

Het wordt tijd dat de mediaraad, het toezichtsorgaan voor de publieke taken, eens wakker wordt, want we zien een SBS6-achtige commerciële omroep, die bepaald geen reclame maakt voor de provincie. Een omroep, die zijn publieke taken verwaarloost.

Aan de TOP2000 overdaad in deze dagen kun je weer goed zien hoe erg de Publieke Omroep (PO) is vercommercialiseerd. Er werd en wordt veel goede en mooie (POP)muziek gemaakt dat zelden in dit land wordt gedraaid en die je daardoor ook niet terugziet in de TOP2000. Grote namen als de Noorse zangeres Ane Brun, of de rocklegende en gitaarvirtuoos Steve Hackett (ex-Genesis) kon je zelfs niet eens kiezen! Radio2 en Radio 5 hebben een commerciële format, die inhoudelijk niets toevoegen aan wat de commerciëlen ook al doen. Ze trekken wel veel luisteraars en genereren daardoor veel reclame-inkomsten; de reclametarieven zijn gekoppeld aan de luister- en kijkcijfers. Dit stimuleert kennelijk de PO als een perverse prikkel om zoveel mogelijk commerciële programma’s te maken en zenders in de lucht te hebben.

Die vercommercialisering zie je nog meer bij de televisie. Er worden veel, wekelijks meer dan 30, programma’s gemaakt, die zich allemaal richten op hetzelfde zogenaamde brede publiek. Deze programma’s hebben een hoog amusementsgehalte, maar je steekt er weinig van op. Ze zijn duur om te produceren, maar leveren ook veel reclamegeld op. In feite worden steeds dezelfde kijkers bediend. Ook mogen de programma’s niet te lang duren, want er moeten zoveel mogelijk reclameblokken worden geplaatst. Films, of goede documentaires en reportages worden daardoor nauwelijks uitgezonden. De praatprogramma’s zijn verworden tot gezellige babbelprogramma’s, waarin de presentatoren vaker wisselen dan de gasten. Kritische of confronterende vragen worden niet meer gesteld. Wat “M nog toevoegt aan “Op1” is onduidelijk. Een echt publiek programma als “Mondo”, met veel aandacht voor kunst en cultuur, moet juist verdwijnen, want te weinig kijkers, lees reclame-inkomsten. Ook lijkt het erop dat de PO de vrouwen discrimineert. Oude niet al te aantrekkelijke mannen zijn nog volop actief als presentator, terwijl de vrouwen zo te zien worden geselecteerd op hun uiterlijk en leeftijd. Ook hier zullen commerciële motieven een rol spelen. Er zijn capabele oudere vrouwen genoeg, die dergelijke programma’s kunnen presenteren. Publieke taken worden ‘s nachts of laat in de avond nog vervuld. In het convenant van de PO met de overheid over de publieke taken staat niets over uitzendtijdstippen. Dus dergelijke programma’s zend je dan maar uit als er weinig kijkers en luisteraars zijn.
Van NPO2 is een rommelnet gemaakt waar nog wat publieke taken op worden gedumpt. De wil ontbreekt blijkbaar om daar een leuk verdiepend net van te maken, want commercieel niet interessant.

Een publieke omroep is er niet voor het brede publiek, daar hebben we de commerciëlen voor, maar voor het hele publiek. Iedereen moet een beetje aan zijn trekken komen. Grote groepen in de samenleving worden nu slecht bediend: filmliefhebbers, breed geïnteresseerde muziekliefhebbers, en iedereen die meer verdieping, cultuur en informatie wil.
Onze publieke omroep bewijst dat meer geld, reclame-inkomsten, niet automatisch betere programma’s oplevert. Integendeel. Een goede film kost maar een fractie van die commerciële programma’s.
De laatste tijd zie je ook veel herhalingen. Blijkbaar wil de PO ons laten voelen dat ze geld te kort komen. Drie netten weten ze niet meer te vullen en is ook te veel van het “goede”. Daar kan nog wel op bezuinigd worden.
En de politiek? Die lijkt het allemaal wel prima te vinden. Af en toe wordt er greep in de kas gedaan wat weer leidt tot veel lawaai in Hilversum en daar blijft het dan bij; een steeds terugkerend ritueel.

Kortom. Onze publieke omroep is een commerciële omroep geworden met een publiek sausje.